Zaburzenia spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych (SUD, substance use disorder) to złożone schorzenie polegające na niekontrolowanym używaniu substancji psychoaktywnych, pomimo szkodliwych konsekwencji. Dowiedz się więcej o zaburzeniach spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych, w tym o objawach oraz o tym, jak można sobie z nimi radzić i jak je leczyć.
Zaburzenia spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych (SUD) występują, gdy ktoś traci zdolność do kontrolowania używania substancji, takich jak narkotyki, leki, alkohol lub tytoń, powodując szkody dla siebie lub innych. Substancje te aktywują ośrodek nagrody w mózgu, wywołując przyjemne uczucia, które mogą potęgować chęć kolejnego zażycia. Zaburzenia spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych mogą powodować, że dana osoba nie jest w stanie prawidłowo funkcjonować na co dzień.
Zaburzenia spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych rozpoznaje się, określając główną substancję, która jest nadużywana. Istnieją dwa główne rodzaje zaburzeń spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych:
Według Światowej Organizacji Zdrowia spożywanie alkoholu jest przyczyną trzech milionów zgonów rocznie na całym świecie. Zaburzenia spowodowane używaniem alkoholu są odpowiedzialne za 5,1% globalnego obciążenia chorobami. Alkohol jest głównym czynnikiem ryzyka przedwczesnej śmiertelności i niepełnosprawności wśród osób w wieku 15-49 lat, odpowiadając za 10% wszystkich zgonów w tej grupie wiekowej.
Światowa Organizacja Zdrowia podaje, że około 270 mln osób (czyli około 5,5% światowej populacji w wieku 15-64 lat) używało środków psychoaktywnych w poprzednim roku, a u około 35 mln osób szacuje się występowanie zaburzeń związanych z używaniem narkotyków. Szacuje się, że około pół miliona zgonów rocznie spowodowanych jest zażywaniem narkotyków, co odpowiada 350 000 zgonów mężczyzn i 150 000 zgonów kobiet.
Objawy zaburzeń spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych różnią się u poszczególnych osób i mogą również zależeć od rodzaju uzależnienia.
Istnieje kilka oznak i objawów zaburzeń spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych, które są wspólne dla większości rodzajów uzależnień. Należą do nich:
Ludzie uzależnieni od substancji psychoaktywnych, takich jak alkohol czy narkotyki, zazwyczaj przechodzą przez cztery etapy nadużywania. Zrozumienie etapów zaburzeń spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych może pomóc ludziom w rozpoznaniu, czy mają problem i czy potrzebują pomocy, zanim uzależnią się od danej substancji.
Cztery główne etapy to:
Ważne jest, aby zauważyć wczesne sygnały ostrzegawcze zaburzeń spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych. Pozwoli to jak najszybciej uzyskać pomoc.
Wczesne oznaki nadużywania alkoholu mogą obejmować:
Wczesne objawy nadużywania narkotyków mogą obejmować:
Podobnie jak w przypadku wielu chorób psychicznych, istnieje kilka czynników, które mogą prowadzić do rozwoju zaburzeń spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych.
Dokładna przyczyna zaburzeń spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych nie jest znana. W ten proces może być zaangażowane wiele czynników, w tym:
Zaburzenia spowodowane używaniem substancji są w umiarkowanym lub wysokim stopniu dziedziczne. Jeśli ktoś ma krewnego, np. rodzica lub rodzeństwo, uzależnionego od alkoholu lub narkotyków, ma większe ryzyko rozwoju tego typu zaburzeń. Cechy genetyczne mogą przyspieszać lub opóźniać postęp zaburzenia.
Każdy człowiek, bez względu na wiek, płeć, pochodzenie lub status ekonomiczny, może uzależnić się od alkoholu lub narkotyków, chociaż ten problem częściej rozpoznaje się u osób narażonych na różne czynniki ryzyka, środowiskowe, dotyczące zdrowia psychicznego lub genetyczne.
Chociaż ludzie mogą żyć z zaburzeniem spowodowanym używaniem substancji psychoaktywnych, to jednak wiadomo, że jest to czynnik ryzyka przedwczesnej śmierci. Zgony te mogą być spowodowane chorobami i urazami, w tym samobójstwami, chorobami wątroby, zapaleniem wątroby, nowotworem złośliwym i zakażeniem HIV wynikających z nadmiernego używania substancji psychoaktywnych.
W skali globalnej nielegalne używanie narkotyków stanowi pośrednią i bezpośrednią przyczynę ponad 585 000 przedwczesnych zgonów każdego roku, a 42% wszystkich zgonów dotyczy osób poniżej 50 roku życia.
Szacuje się, że każdego roku na świecie 2,84 mln osób umiera przedwcześnie w wyniku spożywania alkoholu. W Europie występuje najwyższy na świecie odsetek wszystkich przypadków złego stanu zdrowia i przedwczesnych zgonów spowodowanych alkoholem, a w Europie Wschodniej prawie jedna trzecia zgonów jest przypisywana spożywaniu alkoholu.
W skali globalnej prawie trzy czwarte osób umierających przedwcześnie z powodu nadużywania alkoholu ma mniej niż 70 lat, a 28% mniej niż 50 lat.
Zaburzenia spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych są zwykle rozpoznawane na podstawie oceny lekarskiej. Ponadto niektórzy ludzie szukający pomocy również mogą samemu zgłaszać się ze swoim problemem.
Rozpoznanie zaburzenia spowodowanego używaniem substancji psychoaktywnych ustala się po przeprowadzeniu dokładnej oceny obejmującej zazwyczaj opinię specjalisty do spraw zdrowia psychicznego. Używanie substancji psychoaktywnych można sprawdzić za pomocą badań krwi lub moczu, jednak same wyniki nie pozwalają rozpoznać uzależnienia.
Istnieje wiele różnych kwestionariuszy, które specjaliści ds. zdrowia psychicznego mogą wykorzystać w ocenie klinicznej problemu nadużywania alkoholu i substancji psychoaktywnych.
Należą do nich: test przesiewowy dotyczący używania alkoholu, palenia tytoniu i używania substancji psychoaktywnych (ASSIST, Alcohol, Smoking and Substance Involvement Screening Test) opracowany dla Światowej Organizacji Zdrowia w celu wczesnej identyfikacji zaburzeń spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych , test do wykrywania zaburzeń spowodowanych używaniem alkoholu (AUDIT, Alcohol Use Disorders Identification Test) służący do określenia wczesnych oznak szkodliwego picia [alkoholu] i łagodnego uzależnienia, test do wykrywania zaburzeń spowodowanych używaniem narkotyków służący do samodzielnego przeprowadzania badań przesiewowych w kierunku problemów związanych z narkotykami oraz test przesiewowy CRAFFT przeznaczony do oceny ryzyka przyjmowania substancji psychoaktywnych u młodzieży.
Leczenie i leki na zaburzenia związane z używaniem substancji mogą być stosowane, aby pomóc ludziom wycofać się z substancji, od której są uzależnieni i pomóc w zapobieganiu nawrotom.
Leczenie zaburzeń spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych zależy od osobistych okoliczności i tego, od jakich substancji ktoś jest uzależniony. Plan leczenia może obejmować szereg różnych zabiegów i strategii.
W Europie dziedzina medycyny uzależnień nadal się rozwija, szczególnie w zakresie opracowywania nowych interwencji terapeutycznych, które pomagają zapewnić szeroki wachlarz możliwości osobom z zaburzeniami używania substancji psychoaktywnych.
Leki mogą być stosowane w celu przywrócenia normalnego funkcjonowania mózgu i zmniejszenia chęci ponownego zażycia. Dostępny jest lek stosowany w leczeniu uzależnienia od opioidów (w tym heroiny i leków przeciwbólowych wydawanych na receptę), nikotyny i alkoholu.
Nie istnieją określone, zarejestrowane leki przeznaczone do leczenia uzależnienia od środków psychostymulujących (kokaina, metamfetamina i marihuana), jednak trwają prace na ich przygotowaniem.
Jeśli ludzie używają więcej niż jednego narkotyku, będą potrzebować leczenia uzależnienia od każdej z tych substancji.
Leki stosowane w leczeniu zaburzeń spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych obejmują:
Wiele terapii behawioralnych lub terapii polegających na rozmowie może być stosowanych w celu pomocy pacjentom z zaburzeniami spowodowanymi używaniem substancji psychoaktywnych. Pomagają one ludziom zmienić postawy i zachowania spowodowane używaniem narkotyków, podnieść poziom zdrowych umiejętności życiowych i kontynuować dodatkowe leczenie. Terapie te są następujące:
Osoby z zaburzeniami używania substancji psychoaktywnych zazwyczaj mają niedobory żywieniowe, ponieważ często jędzą pokarmy ubogie w składniki odżywcze. Ponadto ich organizm ma mniejszą zdolność do wchłaniania składników odżywczych z powodu działania narkotyków lub alkoholu.
Osoby zażywające narkotyki powinny zwiększyć spożycie składników odżywczych, aby pomóc organizmowi w utrzymaniu zdrowych narządów oraz w zwalczaniu zakażeń. Zaleca się im regularne spożywanie posiłków, pokarmów o niskiej zawartości tłuszczu, większej ilości białka, węglowodanów złożonych i błonnika, jak również ograniczenie spożycia kofeiny i rzucenie palenia, jeśli to możliwe. Ponadto, odwodnienie jest powszechne podczas powrotu do zdrowia po zażyciu substancji psychoaktywnych, dlatego ważne jest, aby pić dużo płynów podczas posiłków i pomiędzy nimi.
Poprawa i utrzymanie dobrych nawyków żywieniowych jest również ważne, ponieważ osoby w trakcie leczenia mogą nie dostrzegać różnicy między głodem a pragnieniem zażycia kolejnej dawki substancji psychoaktywnej, co z dużym prawdopodobieństwem zwiększa ryzyko nawrotu.
Osoby cierpiące na zaburzenia spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych mogą zauważyć, że ćwiczenia fizyczne są pomocne w odwróceniu uwagi od głodu. Uprawianie ćwiczeń fizycznych może również pomóc osobom dotkniętym uzależnieniem od substancji psychoaktywnych w prowadzeniu zdrowszego trybu życia, co, jak wykazano, poprawia ich zdrowie psychiczne i fizyczne.
Ćwiczenia aerobowe o umiarkowanej i wysokiej intensywności, takie jak szybki spacer, gra w tenisa, bieganie lub skakanie na skakance oraz ćwiczenia umysłowe, takie jak joga, mogą stanowić skuteczną część planu leczenia skojarzonego dla osób z zaburzeniami spowodowanymi używaniem substancji psychoaktywnych.
Ponadto ćwiczenia fizyczne mogą pomóc zaplanować dzień i umożliwić ludziom w nawiązywanie pozytywnych kontaktów społecznych potencjalnie poprawiających powrót do zdrowia i ogólne samopoczucie.
Głównym celem zapobiegania zaburzeniom spowodowanym używaniem substancji jest opóźnienie pierwszego użycia narkotyków lub alkoholu w okresie dojrzewania.
Ważne jest, aby zająć się wieloma czynnikami ryzyka, które mogą występować w różnych obszarach życia nastolatków, takimi jak presja rówieśnicza, a także skupić się na zwiększaniu czynników ochronnych, takich jak wsparcie ze strony szkoły, aby pomóc młodym ludziom oprzeć się pokusie spróbowania narkotyków czy alkoholu.
Działania profilaktyczne są również konieczne, aby zapobiec próbowaniu innych narkotyków przez osoby używające niektórych substancji psychoaktywnych i nadmiernemu używaniu narkotyków przez osoby, które używają ich sporadycznie.
Międzynarodowa klasyfikacja interwencji profilaktycznych stosowana w standardach Biura Narodów Zjednoczonych ds. Narkotyków i Przestępczości obejmuje następujące strategie zapobiegania:
Kierowanie do każdej grupy społecznej odpowiednich zasobów i komunikatów może pomóc uniknąć problemów związanych rozpoczęciem lub nasileniem używania substancji psychoaktywnych.
Badania nad używaniem substancji psychoaktywnych rozwijają się w wielu kluczowych dziedzinach, w tym w zakresie praktyk leczenia opartych na dowodach naukowych, wyników leczenia uzależnień, uzależnień, psychiatrii i mózgu, substancji uzależniających, takich jak opioidy wydawane na receptę i heroina, oraz nadużywania substancji przez młodzież i inne grupy, a także zarządzania procesem zdrowienia, w ramach którego analizuje się, w jaki sposób wcześniejsze wykrywanie i ponowna interwencja mogą poprawić wyniki odległe.
Naukowcy analizują również możliwość personalizacji leczenia zaburzeń spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych, zauważając jednocześnie, że aby nastąpił znaczący powrót do zdrowia, osoba używająca substancji psychoaktywnych musi zintegrować się ze środowiskiem mającym znaczenie społeczne. Dzięki zrozumieniu, że na uzależnienie wpływają geny, rozwój i czynniki społeczne, leczenie mogłoby w przyszłości zostać spersonalizowane i dostosowane do sytuacji każdej osoby.
Padaczka
Stwardnienie rozsiane
Stwardnienie rozsiane
Zapisz się na naszą listę mailingową
Otrzymuj najnowsze aktualizacje z bloga Neuraxpharm.
Aby uzyskać dostęp do informacji, zaloguj się, używając swoich danych
Nie masz konta? Zarejestruj się
