Een bipolaire stoornis is een psychische aandoening, vroeger bekend als manische depressie, die je humeur beïnvloedt. De ziekte wordt gekenmerkt door extreme stemmingswisselingen, van ‘manische’ aanvallen tot depressie, die het concentratievermogen en de uitvoering van dagelijkse taken beïnvloeden. Het is een levenslange aandoening, maar met een doorlopende behandeling en interventies kunnen mensen met een bipolaire stoornis echter wel een productief, gezond leven leiden.
Er zijn drie soorten bipolaire stoornissen, die alledrie duidelijke extreme stemmingswisselingen omvatten, maar in verschillende mate van ernst.
De aandoening wordt gekenmerkt door manische aanvallen met extreem opgetogen, prikkelbaar of energiek gedrag en depressieve aanvallen met verdriet, onverschilligheid of gevoelens van hopeloosheid. Minder ernstige manische perioden staan bekend als ‘hypomanische perioden’. Tijdens deze perioden voel je je meestal goed, maar vrienden of familieleden merken veranderingen in je humeur of activiteitenniveau op.
Je kan tegelijkertijd manische en depressieve episodes doormaken (je voelt je bijvoorbeeld energiek, maar ook triest en leeg). Dit staat bekend als een episode met gemengde kenmerken.
Soms ervaren mensen bepaalde symptomen van een bipolaire stoornis, maar passen ze niet in een van de drie bovenstaande types; er wordt dan gezegd dat ze aan andere gespecificeerde en niet-gespecificeerde bipolaire of verwante stoornissen lijden1.
Wereldwijd wordt ongeveer 2,4%2 van de bevolking getroffen – ongeveer 46 miljoen mensen. Daarvan zijn 52% vrouwen en 48% mannen. De prevalentie van bipolaire stoornissen varieert echter wereldwijd van 0,3% tot 1,2% per land3.
In Europa heeft onderzoek uitgewezen dat ongeveer 1% van de bevolking (één op de 100 mensen) waarschijnlijk de diagnose bipolaire stoornis krijgt. Het kan op elke leeftijd ontstaan en treft mannen en vrouwen van alle achtergronden4,5.
De symptomen van een bipolaire stoornis zijn persoonsgebonden, maar meestal gaat het om perioden van manie en perioden van depressie.
Een bipolaire stoornis wordt gekenmerkt door perioden van extreme en intense stemmingen die niet typisch zijn en vaak niet worden herkend door de persoon die ze ervaart. Ze kunnen de slaap, energie en activiteit beïnvloeden en enkele dagen of weken duren, waardoor het moeilijk wordt een functioneel leven te leiden.
Manische episodes kunnen bestaan uit:
Depresieve episodes kunnen bestaan uit:
Uit een recent onderzoek blijkt dat het niet eenvoudig is om de fasen van een bipolaire stoornis vast te stellen6. Meestal zijn de fasen gebaseerd op het ontstaan en de terugkeer van stemmingswisselingen, die erop wijzen dat de symptomen verergeren.
Het is echter mogelijk dat het terugkeren van de symptomen niet de ontwikkeling van de ziekte zelf weerspiegelt, maar mogelijk een gevolg is van een ondoeltreffende behandeling.
Een bipolaire stoornis kan op elke leeftijd voorkomen, hoewel het doorgaans voor het eerst wordt opgemerkt in je late tienerjaren tot als je midden de twintig bent. De symptomen kunnen van persoonsgebonden zijn, maar het is belangrijk ernstige stemmingswisselingen te herkennen. Als je minstens drie symptomen van manie ervaart en depressieve perioden hebt die je beletten dagelijkse activiteiten te ondernemen, is het belangrijk dat je een arts raadpleegt. Door deze symptomen in een vroege fase aan te pakken, kan worden voorkomen dat de aanvallen erger worden.
Een bipolaire stoornis kan van persoon tot persoon verschillen, en er zijn veel verschillende oorzaken. De vooruitzichten op lange termijn voor mensen met de aandoening zijn ook persoonsgebonden.
Men denkt niet dat een bipolaire stoornis één enkele oorzaak heeft. Het is waarschijnlijk dat er een aantal risicofactoren zijn, die samen instaan voor de abnormale werking van de hersencircuits die de symptomen veroorzaakt. Deze omvatten:
Onderzoek heeft uitgewezen dat een bipolaire stoornis een aandoening is die erfelijk kan zijn7. Als je een eerstegraads familielid (een ouder, broer of zus) met deze stoornis hebt, loop je een hoger risico om de stoornis zelf te ontwikkelen, hoewel de meeste mensen met een familiale voorgeschiedenis van bipolaire stoornissen de aandoening niet zullen ontwikkelen.
Mannen, vrouwen en kinderen van alle achtergronden kunnen op elk moment in hun leven een bipolaire stoornis krijgen, hoewel deze zich zelden ontwikkelt na de leeftijd van 40 jaar.
Een bipolaire stoornis is een levenslange aandoening; hoewel de symptomen kunnen ontstaan en weer verdwijnen, vereist het een continue behandeling en gaat het niet vanzelf over.
Uit een onderzoek naar het sterfterisico bij psychische stoornissen bleek dat mensen met een bipolaire stoornis, naast andere aandoeningen, een verhoogd sterfterisico hadden in vergelijking met de algemene bevolking8.
De juiste continue langetermijnbehandeling kan echter helpen om de symptomen onder controle te houden en kan ervoor zorgen dat mensen met een bipolaire stoornis een lang en gezond leven leiden.
Hoe eerder de diagnose ‘bipolaire stoornis’ wordt gesteld en een behandelplan wordt opgesteld, hoe kleiner de kans dat de aandoening zich verder ontwikkelt.
De diagnose ‘bipolaire stoornis’ wordt momenteel gesteld door te kijken naar je voorgeschiedenis en symptomen, en niet door beeldvorming van de hersenen of andere diagnostische testen. Mensen met een bipolaire stoornis zullen eerder hulp zoeken als ze depressief zijn dan als ze manisch of hypomaan zijn, maar het is belangrijk om een arts te raadplegen als je continue, terugkerende symptomen van een van beide toestanden opmerkt. De arts kan een lichamelijk onderzoek uitvoeren en medische testen aanvragen om andere aandoeningen uit te sluiten.
Indien nodig zal een psycholoog een evaluatie van je mentale gezondheid uitvoeren, waarbij wordt gekeken naar de symptomen, levensloop, ervaringen en vaak ook de familiale voorgeschiedenis. Soms kunnen medicatie en andere ziekten, zoals behandeling met steroïden of een schildklierprobleem, symptomen veroorzaken die lijken op die van een bipolaire stoornis, dus artsen kunnen ook deze andere niet-gerelateerde ziekten of medicatie evalueren terwijl ze de diagnose in overweging nemen.
Er zijn geen specifieke medische testen om de diagnose ‘bipolaire stoornis’ te stellen. Een psycholoog zal echter vragen stellen over je symptomen, gevoelens en emoties. Ter ondersteuning van hun klinische beoordeling gebruiken ze vragenlijsten zoals de Mood Disorder Questionnaire (MDQ) om na te gaan of patiënten mogelijk een stoornis hebben, de Clinical Global Impressions-Bipolar Version-schaal (CGI-BP), die kan worden gebruikt om de ernst van de ziekte te beoordelen, de Young Mania Rating Scale (YMRS) om de ernst van manische toestanden te beoordelen, en de Hamilton Depression Rating Scale (HDRS) om de ernst van en de verandering in depressieve symptomen te beoordelen.
Een bipolaire stoornis is een levenslange aandoening die in de loop der tijd kan ontstaan en weer verdwijnt. Een langdurige continue behandeling kan helpen om de ernst van acute manie of acute depressieve aanvallen en eventuele langdurige symptomen tussen deze aanvallen te vertragen, te voorkomen of onder controle te houden. Het is ook belangrijk dat mensen met hypomanie een behandeling volgen om de ontwikkeling van ernstige manie of depressie te beperken.
Een doeltreffend behandelplan omvat vaak een combinatie van medicatie en gesprekstherapie. Uit onderzoeken blijkt dat bij de keuze van de behandeling voor de acute fasen van de bipolaire stoornis een geschikte behandeling voor de perioden tussen de aanvallen (de onderhoudsfase) moet worden overwogen, om ervoor te zorgen dat de acute fasen volledig onder controle worden gehouden9.
Medicatie voor de behandeling van een bipolaire stoornis zijn onder meer stemmingsstabilisatoren, antipsychotica10 van de tweede generatie en geneesmiddelen tegen slaap en angst. Artsen kunnen ook anti-depressiva voorschrijven voor depressieve aanvallen, gecombineerd met een stemmingsstabilisator om manische aanvallen te voorkomen. Anti-angstmedicatie kan worden gebruikt om de angst en onrust in verband met een manische aanval te kalmeren.
Sommige mensen moeten verschillende medicijnen uitproberen voordat ze de medicatie vinden die voor hen het best werken. Als deze eenmaal zijn gevonden, kan de behandeling zeer efficiënt zijn en kunnen veel mensen een volledig functioneel en succesvol leven leiden.
Psychotherapie (gesprekstherapie) kan voorlichting en steun bieden om je te helpen met de bipolaire stoornis te leren leven. Het kan je helpen de problematische emoties, gedachten en gedragingen te identificeren en te veranderen.
Een reeks psychotherapieën kan worden gebruikt om een bipolaire stoornis te behandelen, waaronder cognitieve gedragstherapie, gezinsgerichte therapie, interpersoonlijke en sociale ritme-therapie, op mindfulness gebaseerde cognitieve therapie en dialectische gedragstherapie11.
Het type, de frequentie en de regelmaat van de therapie worden gebaseerd op je individuele behoeften. Er zijn ook verschillende interventies die je kunnen helpen om de bipolaire symptomen onder controle te houden. Deze omvatten:
Onderzoek is beperkt, maar sommige onderzoeken wijzen op een verband tussen voeding en een bipolaire stoornis.
Er bestaat geen specifiek ‘bipolair dieet’, maar in het algemeen kan het eten van evenwichtige voeding, laag in verzadigde vetten en eenvoudige koolhydraten en voedingsstoffenrijk voedsel, gunstig zijn om een gezonde levensstijl aan te houden.
Bovendien kan het drinken van matige hoeveelheden cafeïnehoudende dranken (en niet plots stoppen) helpen voorkomen dat je overprikkeld raakt.
Uit onderzoek is gebleken dat lichaamsbeweging een positieve invloed kan hebben op de depressieve fase van de bipolaire stoornis. Regelmatige aërobe lichaamsbeweging, zoals joggen of zwemmen, kan je stemming verbeteren, stress en angst bestrijden en een betere slaap bevorderen, terwijl anaërobe lichaamsbeweging, zoals yoga of pilates, een kalmerend effect kan hebben.
Mensen met een bipolaire stoornis hebben vaak een zittende levensstijl, en dit kan bijdragen tot een hoog niveau van andere ziekten, zoals diabetes type 2 en hartziekten. Aërobe lichaamsbeweging is ook gezond voor het hart en de hersenen, en kan zo andere ziekten helpen voorkomen.
Ondanks de voordelen van lichaamsbeweging kan het bij sommige mensen de manische symptomen juist verergeren. Daarom is het belangrijk om samen met een arts het juiste bewegingsplan te vinden.
Het is niet mogelijk om een bipolaire stoornis te voorkomen, maar een diagnose stellen en een behandeling starten zodra de symptomen worden vastgesteld, kan helpen voorkomen dat de aandoening verergert.
Mensen bij wie de diagnose is gesteld, kunnen voorkomen dat kleine symptomen acute aanvallen worden door:
Er zijn tal van brede onderzoeken naar de oorzaken, risicofactoren en behandeling van bipolaire stoornissen.
Wetenschappers werken met name aan het identificeren van genen die betrokken kunnen zijn bij het veroorzaken van de aandoening. Hoewel bekend is dat een bipolaire stoornis vaker voorkomt bij mensen die een eerstegraads familielid met de aandoening hebben12, zijn onderzoekers nog steeds aan het uitzoeken wat de desbetreffende genen zijn en hoe ze samenwerken. Een wereldwijd team van onderzoekers heeft onlangs 30 gebieden van het menselijk genoom geïdentificeerd waar variaties in de genetische code het risico op het ontwikkelen van een bipolaire stoornis kunnen verhogen13.
Onderzoekers bestuderen ook grondig de samenstelling van de darmmicrobiota (de ‘goede’ en ‘slechte’ bacteriën en andere micro-organismen die in de darm leven) en het verband daarvan met de hersenfunctie bij mensen met bipolaire stoornissen. Onderzoeken hebben uitgewezen dat de samenstelling van de darmmicrobiota bij deze mensen kan veranderen14.
Gehoopt wordt dat verder onderzoek op deze gebieden zal leiden tot de ontwikkeling van nieuwe, doeltreffendere en beter gerichte behandelingen.
Er wordt ook onderzoek gedaan naar de beste behandelingen voor mensen met een bipolaire stoornis. Dit omvat onderzoeken ter beoordeling van de doeltreffendheid van behandelingen met en zonder geneesmiddelen voor de behandeling van acute manische of depressieve symptomen en ter voorkoming van herval bij volwassenen met de stoornis15, alsook onderzoeken om na te gaan of intensieve psychotherapeutische interventie in de vroegste fasen van de bipolaire stoornis het volledig ontstaan ervan kan voorkomen of beperken16.
CZS
Neuraxpharm
Contacteer ons
Word lid van onze mailinglijst
Ontvang de laatste updates van de Neuraxpharm blog.
Om toegang te krijgen tot deze informatie moet u inloggen met uw gebruikersnaam.
Geen account? Registreren
