Η νόσος Αλτσχάιμερ (ή, απλώς, Αλτσχάιμερ) είναι μια πάθηση που επηρεάζει τον εγκέφαλο. Εδώ μπορείτε να μάθετε περισσότερα σχετικά με τα συμπτώματα, το τι προκαλεί την πάθηση, πώς γίνεται η διάγνωσή της και ποιες θεραπείες υπάρχουν.

Η Neuraxpharm παρέχει εναλλακτικές φαρμακευτικές λύσεις για την αντιμετώπιση της νόσου Αλτσχάιμερ και μόλις ο γιατρός σας εξακριβώσει ποιες είναι οι συγκεκριμένες ανάγκες σας, μπορεί να συνταγογραφήσει το προϊόν που προσαρμόζεται καλύτερα στις ανάγκες και την πάθησή σας.

Τι είναι η νόσος Αλτσχάιμερ;

Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι μια εξελικτική νόσος που σχετίζεται με τη μείωση της γνωστικής λειτουργίας του εγκεφάλου. Επηρεάζει τους ανθρώπους με διαφορετικούς τρόπους, αλλά τα συμπτώματά της μπορεί να περιλαμβάνουν απώλεια μνήμης και δυσκολίες με τη σκέψη, την επίλυση προβλημάτων και τη γλώσσα. Το Αλτσχάιμερ είναι η πιο κοινή αιτία άνοιας.

Ποιοι είναι οι κύριοι τύποι της νόσου Αλτσχάιμερ;

Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι της νόσου Αλτσχάιμερ:

  1. Η νόσος Αλτσχάιμερ με πρώιμη έναρξη εμφανίζεται σε άτομα ηλικίας κάτω των 65 ετών. Μερικές φορές αποκαλείται νεανικό Αλτσχάιμερ και αποτελεί μια ασυνήθιστη μορφή άνοιας. Οι πρώτες ενδείξεις του Αλτσχάιμερ με πρώιμη έναρξη συνήθως εμφανίζονται στις ηλικίες μεταξύ 40 και 60 ετών.
  2. Η νόσος Αλτσχάιμερ με όψιμη έναρξη είναι η πιο κοινή μορφή Αλτσχάιμερ, η οποία εμφανίζεται σε άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω. Είναι μια εξελικτική νόσος, που σημαίνει ότι, με την πάροδο του χρόνου, όλο και περισσότερα μέρη του εγκεφάλου υφίστανται βλάβη. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την εκδήλωση περισσότερων συμπτωμάτων και την επιδείνωση της πάθησης.

Πόσοι άνθρωποι πάσχουν από νόσο Αλτσχάιμερ;

Παγκοσμίως, σχεδόν 50 εκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν από Αλτσχάιμερ ή κάποιο παρεμφερές είδος άνοιας. Καταγράφονται σχεδόν 10 εκατομμύρια νέα περιστατικά κάθε χρόνο.

Η νόσος Αλτσχάιμερ αντιστοιχεί στο 60-70% των συνολικών περιστατικών άνοιας και, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ο συνολικός αριθμός ανθρώπων με άνοια παγκοσμίως προβλέπεται να φτάσει τα 82 εκατομμύρια το 2030 και τα 152 εκατομμύρια το 2050.

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα της νόσου Αλτσχάιμερ εξελίσσονται αργά, σε διάστημα πολλών ετών. Ο ρυθμός με τον οποίο εξελίσσονται διαφέρει από άτομο σε άτομο.

Ποια είναι τα συμπτώματα της νόσου Αλτσχάιμερ;

Έρευνες δείχνουν ότι μπορεί να προκύψουν αλλαγές στον εγκέφαλο 10 ή περισσότερα χρόνια πριν αρχίσει κανείς να παρουσιάζει συμπτώματα της νόσου Αλτσχάιμερ.

Στην αρχή, τα συμπτώματα είναι γενικά ήπια και με την πάροδο του χρόνου επιδεινώνονται σταδιακά. Μερικές φορές συγχέονται με εκείνα άλλων παθήσεων ή καταλογίζονται αρχικά στο γήρας. 

Τα συμπτώματα της νόσου Αλτσχάιμερ περιλαμβάνουν:

  • Προβλήματα με τη μνήμη, όπως δυσκολία ανάκλησης πρόσφατων συμβάντων ή συνομιλιών.
  • Δυσκολίες στη συγκέντρωση.
  • Αυξανόμενη δυσκολία στην αναγνώριση ατόμων ή αντικειμένων. 
  • Προβλήματα στον σχεδιασμό, την οργάνωση, την επίλυση προβλημάτων και τη λήψη αποφάσεων.
  • Σύγχυση.
  • Σύγχυση για το τι ημέρα είναι.
  • Δυσκολίες στην ομιλία και την επανάληψη λέξεων ή φράσεων.
  • Χωρικός και χρονικός αποπροσανατολισμός (αισθήματα σύγχυσης όσον αφορά τον χώρο και τον χρόνο).
  • Αλλαγές προσωπικότητας και συμπεριφοράς, όπως πεσμένη διάθεση, άγχος ή έλλειψη αυτοπεποίθησης.
  • Προβλήματα με τη χωρική αντίληψη, όπως η εκτίμηση αποστάσεων, το ανέβασμα ή κατέβασμα σε σκάλες ή το παρκάρισμα του αυτοκινήτου.
  • Τακτική απώλεια αντικειμένων ή τοποθέτησή τους σε παράξενα μέρη.

Ποια είναι τα στάδια της νόσου Αλτσχάιμερ;

Η νόσος Αλτσχάιμερ χωρίζεται γενικά σε τέσσερα κύρια στάδια: πρόδρομο, πρώιμο, μέσο και όψιμο στάδιο Αλτσχάιμερ.

1. Πρόδρομο στάδιο Αλτσχάιμερ

Το πρόδρομο στάδιο αποτελεί την αρχική μορφή του Αλτσχάιμερ. Σε αυτό το στάδιο, οι άνθρωποι θα εκδηλώνουν ήπια γνωστική διαταραχή, όπως επιδείνωση της μνήμης. Μπορεί να δυσκολεύονται να θυμούνται ονόματα ή να παρακολουθούν συνομιλίες, αλλά μπορούν να εκτελούν ακόμα τις συνήθεις καθημερινές τους δραστηριότητες.  

2. Πρώιμο στάδιο νόσου Αλτσχάιμερ

Στα πρώιμα στάδια του Αλτσχάιμερ, οι ασθενείς μπορούν ακόμα να ζουν ανεξάρτητα. Μπορεί να συνεχίσουν να κάνουν τις κανονικές καθημερινές τους δραστηριότητες, όπως το να οδηγούν, να εργάζονται ή να συμμετέχουν σε κοινωνικές δραστηριότητες.

Το κύριο σύμπτωμα κατά το πρώιμο στάδιο νόσου Αλτσχάιμερ είναι τα κενά μνήμης. Ο ασθενής μπορεί να ξεχνάει πρόσφατες συνομιλίες ή συμβάντα, να δυσκολεύεται να σκεφτεί την κατάλληλη λέξη, να ξεχνάει ονόματα ανθρώπων και τοποθεσιών, να θέτει επαναλαμβανόμενες ερωτήσεις ή να χάνει αντικείμενα.

Μπορεί επίσης να παρουσιαστούν ορισμένες αλλαγές στη συμπεριφορά και την προσωπικότητα, όπως εναλλαγές της διάθεσης, αυξανόμενη διέγερση ή άγχος, αίσθημα σύγχυσης, δυσκολία στη λήψη αποφάσεων ή επίδειξη κακής κρίσης.

Κατά τη διάρκεια του πρώιμου σταδίου της νόσου, αυτά τα συμπτώματα μπορεί να μην είναι ιδιαίτερα εμφανή, αλλά η οικογένεια και οι στενοί φίλοι μπορεί να τα παρατηρήσουν.

3. Μέσο στάδιο της νόσου Αλτσχάιμερ

Το μέσο στάδιο του Αλτσχάιμερ είναι συνήθως το πιο μακροσκελές στάδιο της νόσου. Με το πέρας του χρόνου, τα προβλήματα μνήμης χειροτερεύουν.

Ένας ασθενής που βρίσκεται στο μέσο στάδιο της νόσου Αλτσχάιμερ μπορεί να δυσκολεύεται ακόμη περισσότερο να ανακαλεί απλές πληροφορίες, όπως τα ονόματα ανθρώπων που γνωρίζει, ενώ μπορεί να πασχίζει να αναγνωρίσει αγαπημένα του πρόσωπα. Μπορεί να χρειάζεται περισσότερη πρακτική στήριξη και φροντίδα.

Άλλα συμπτώματα που μπορεί να εκδηλώσει ο ασθενής στο μέσο στάδιο της νόσου είναι τα εξής:

  • Αυξανόμενη σύγχυση, για παράδειγμα, να μην ξέρει τι ημέρα είναι.
  • Αίσθηση αποπροσανατολισμού και τάση να περιπλανιέται και να χάνεται σε οικεία περιβάλλοντα.
  • Έμμονη, επαναλαμβανόμενη ή παρορμητική συμπεριφορά.
  • Αυξημένες αλλαγές διάθεσης, συμπεριλαμβανομένης της κατάθλιψης, του άγχους και του εκνευρισμού.
  • Αλλαγές στις συνήθειες ύπνου, όπως η αϋπνία τη νύχτα και ο ύπνος κατά τη διάρκεια της ημέρας.
  • Αυξανόμενα προβλήματα με την ομιλία και τη γλώσσα (αφασία).
  • Περισσότερες δυσκολίες σε δραστηριότητες που απαιτούν χωρική αντίληψη, όπως η εκτίμηση αποστάσεων και η προσέγγιση αντικειμένων.
  • Ανάπτυξη ψευδαισθήσεων και καχυποψίας ή παρανοειδών ιδεασμών απέναντι σε συγγενείς, φίλους και φροντιστές.
  • Ανάγκη για βοήθεια με την εκτέλεση απλών καθημερινών εργασιών, όπως η επιλογή κατάλληλου ρουχισμού και το ντύσιμο.
  • Ψευδαισθήσεις.

Κατά τη διάρκεια του μέσου σταδίου του Αλτσχάιμερ, οι ασθενείς εξακολουθούν να έχουν τη δυνατότητα συμμετοχής σε καθημερινές δραστηριότητες, αλλά χρειάζονται όλο και περισσότερη βοήθεια και στήριξη.

4. Όψιμο στάδιο νόσου Αλτσχάιμερ

Στα όψιμα στάδια της νόσου Αλτσχάιμερ, τα συμπτώματα γίνονται όλο και πιο σοβαρά. Αυτό το στάδιο μπορεί να αναστατώνει τον ασθενή, καθώς και την οικογένεια και τους φίλους του. 

Στα όψιμα στάδια, ο ασθενής μπορεί να χάσει την ικανότητά του να αντιλαμβάνεται το τι συμβαίνει γύρω του. Τυχόν παραισθήσεις και ψευδαισθήσεις μπορεί να επιδεινωθούν, ενώ ο ασθενής μπορεί να θυμώνει και να δρα επιθετικά.

Άλλα συμπτώματα του όψιμου σταδίου που μπορεί να εκδηλωθούν περιλαμβάνουν τα εξής: 

  • Απώλεια ομιλίας.
  • Προβλήματα κινητικότητας.
  • Δυσκολία στο κάθισμα και την αλλαγή θέσης.
  • Προβλήματα με την κατανάλωση τροφής και την κατάποση (δυσφαγία).
  • Ακράτεια ουροδόχου κύστης και εντέρου.
  • Αυξημένη ευπάθεια σε λοιμώξεις όπως η πνευμονία.
  • Σοβαρή απώλεια βάρους.
  • Σημαντική απώλεια μνήμης.

Κατά τα τελευταία στάδια του Αλτσχάιμερ, μπορεί να απαιτηθεί πλήρης φροντίδα και εικοσιτετράωρη βοήθεια με το πλύσιμο, το ντύσιμο, τη χρήση της τουαλέτας, τη διατροφή, την κατάποση και τη μετακίνηση.

 

Ποιες είναι οι πρώτες ενδείξεις της νόσου Αλτσχάιμερ;

Μία από οι πρώτες ενδείξεις του Αλτσχάιμερ είναι η απώλεια μνήμης. Ο ασθενής μπορεί να ξεχνάει πράγματα πιο συχνά από όσο συνήθως. Μπορεί, για παράδειγμα, να ξεχνάει σημαντικές ημερομηνίες, γεγονότα ή πρόσφατες συνομιλίες. Ένας ασθενής με πρώιμα συμπτώματα Αλτσχάιμερ μπορεί να ρωτάει το ίδιο πράγμα επανειλημμένα και να πρέπει να βασίζεται σε βοηθήματα μνήμης, όπως οι σημειώσεις και οι υπενθυμίσεις στο κινητό τηλέφωνο.

Αίτια, παράγοντες κινδύνου και προσδόκιμο ζωής

Αν και εξακολουθεί να είναι άγνωστη η αιτία πρόκλησης της νόσου Αλτσχάιμερ, υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που είναι γνωστό ότι αυξάνουν τον κίνδυνο εκδήλωσης της πάθησης.

Τι προκαλεί τη νόσο Αλτσχάιμερ;

Η νόσος Αλτσχάιμερ θεωρείται ότι προκαλείται από τη συσσώρευση πρωτεϊνών στον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα να σχηματίζονται μη φυσιολογικές δομές που ονομάζονται «πλάκες» και «σωροί». Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν ακριβώς τι προκαλεί την έναρξη της διαδικασίας, αλλά ξεκινάει πολλά χρόνια πριν την εμφάνιση συμπτωμάτων.

Καθώς η ασθένεια εξελίσσεται, επέρχεται απώλεια των νευρικών κυττάρων του εγκεφάλου (νευρώνες). Καθώς οι νευρώνες επηρεάζονται, παρατηρείται μείωση των χημικών αγγελιοφόρων (νευροδιαβιβαστές) που είναι υπεύθυνοι για τη μεταφορά σημάτων μεταξύ των εγκεφαλικών κυττάρων. Αυτές οι προοδευτικές αλλαγές στον εγκέφαλο επηρεάζουν την ικανότητα ενός ανθρώπου να θυμάται, να σκέφτεται, να επικοινωνεί και να επιλύει προβλήματα.

Είναι κληρονομική η νόσος Αλτσχάιμερ;

Πολλοί άνθρωποι ανησυχούν μήπως εμφανίσουν Αλτσχάιμερ, ιδιαίτερα εάν ένας συγγενής έχει εμφανίσει επίσης την πάθηση. Ωστόσο, η παρουσία της νόσου Αλτσχάιμερ στο οικογενειακό ιστορικό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα την εκδηλώσουν και άλλα μέλη της οικογένειας.

Παρότι τα γονίδια μπορεί να συμβάλλουν στον κίνδυνο ανάπτυξης της νόσου Αλτσχάιμερ, η εν λόγω αύξηση του κινδύνου θεωρείται μικρή. Οι επιστήμονες έχουν βρει παραλλαγές πάνω από 20 διαφορετικών γονιδίων που σχετίζονται με διαφορετικά επίπεδα κινδύνου εκδήλωσης Αλτσχάιμερ. Ωστόσο, οι σχετικές έρευνες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η ύπαρξη μίας από αυτές τις παραλλαγές μπορεί να επηρεάσει ελάχιστα τις πιθανότητες εκδήλωσης Αλτσχάιμερ.

Ποιοι άνθρωποι παθαίνουν Αλτσχάιμερ;

Παρότι δεν κατανοούμε ακόμα πραγματικά τι προκαλεί τη συσσώρευση πρωτεϊνών στον εγκέφαλο που οδηγεί στην εκδήλωση Αλτσχάιμερ, υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εκδήλωσης της πάθησης. Σε αυτούς τους παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνονται τα εξής:

  • Ηλικία: Αυτός είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας κινδύνου. Η νόσος Αλτσχάιμερ προσβάλλει κυρίως άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών. Στην πραγματικότητα, είναι η πιο κοινή αιτία γεροντικής άνοιας παγκοσμίως σε άτομα ηλικίας μεταξύ 65 και 85. Μετά τα 65, η πιθανότητα εκδήλωσης Αλτσχάιμερ διπλασιάζεται κάθε πέντε χρόνια. 
  • Φύλο: Από την άνοια προσβάλλονται περισσότερες γυναίκες από ό,τι άνδρες. Στην πραγματικότητα, άνοια εκδηλώνει διπλάσιος αριθμός γυναικών από άντρες παγκοσμίως. Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν τους ακριβείς λόγους για τους οποίους οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να εκδηλώσουν Αλτσχάιμερ. Δύο πιθανές εξηγήσεις είναι ότι οι γυναίκες τείνουν να ζουν περισσότερο από τους άνδρες κατά μέσο όρο και ότι μπορεί να υπάρχει σύνδεση ανάμεσα στο Αλτσχάιμερ και την απώλεια της οιστρογονικής ορμόνης μετά την εμμηνόπαυση. Ωστόσο, οι έρευνες στη σχέση μεταξύ του Αλτσχάιμερ και του φύλου συνεχίζονται ακόμα, διερευνώντας διάφορους περιβαλλοντικούς και βιολογικούς παράγοντες. 
  • Οικογενειακό ιστορικό: Υπάρχουν ακόμα πολλά ερωτηματικά σχετικά με τα γονίδια και τη σημασία τους. Παρότι τα γονίδια μπορεί να διαδραματίζουν έναν ρόλο στην εκδήλωση της νόσου Αλτσχάιμερ, θεωρείται ότι αυξάνουν ελάχιστα τον κίνδυνο εκδήλωσής της. Ωστόσο, σε έναν εξαιρετικά περιορισμένο αριθμό οικογενειών, η νόσος Αλτσχάιμερ αποτελεί κυρίαρχη γενετική διαταραχή. Σε αυτές τις οικογένειες, η νόσος εμφανίζεται συνήθως σε νεότερη ηλικία, συνήθως μεταξύ 35 και 60 ετών (η νόσος αυτή αναφέρεται ως νόσος Αλτσχάιμερ με πρώιμη έναρξη).
  • Σύνδρομο Down: Τα παιδιά που γεννιούνται με σύνδρομο Down διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο εκδήλωσης της νόσου Αλτσχάιμερ, εάν φτάσουν στη μέση ηλικία. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η γενετική ανωμαλία στο χρωμόσωμα 21 που εμφανίζουν τα άτομα με σύνδρομο Down μπορεί να προκαλέσει την ανάπτυξη πλακών στον εγκέφαλο, το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε Αλτσχάιμερ.
  • Τραυματισμοί στο κεφάλι: Υπάρχουν όλο και περισσότερες ενδείξεις ότι τα άτομα που υφίστανται σοβαρό τραυματισμό στο κεφάλι ενδέχεται να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου Αλτσχάιμερ. Ωστόσο, απαιτείται περισσότερη έρευνα σε αυτόν τον τομέα.
  • Τρόπος ζωής: Σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες, ο τρόπος ζωής αποτελεί παράγοντα αυξημένου κινδύνου εμφάνισης της νόσου Αλτσχάιμερ. Οι άνθρωποι που έχουν υγιή τρόπο ζωής είναι λιγότερο πιθανό να εκδηλώσουν Αλτσχάιμερ. Ο υγιής τρόπος ζωής περιλαμβάνει την τακτική σωματική άσκηση, την υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή, την αποφυγή του καπνίσματος και τον περιορισμό κατανάλωσης αλκοόλ εντός των συνιστώμενων ορίων.
  • Ιατρικές παθήσεις: Πολλές παθήσεις μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο εκδήλωσης νόσου Αλτσχάιμερ. Σε αυτές περιλαμβάνεται ο διαβήτης, το εγκεφαλικό επεισόδιο, τα καρδιακά προβλήματα, η υψηλή αρτηριακή πίεση, η υψηλή χοληστερίνη και η παχυσαρκία.

Οι πιο πρόσφατες έρευνες υποστηρίζουν ότι μπορεί να υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που σχετίζονται με τον κίνδυνο εκδήλωσης Αλτσχάιμερ, όπως η κατάθλιψη, η κοινωνική απομόνωση και η απώλεια ακοής.

Πόσο καιρό μπορεί να ζήσει κανείς όταν πάσχει από Αλτσχάιμερ;

Το προσδόκιμο ζωής ποικίλλει σημαντικά, ανάλογα με την ηλικία ενός ανθρώπου όταν εκδηλώνει νόσο Αλτσχάιμερ. Κατά μέσο όρο, ένας άνθρωπος που πάσχει από Αλτσχάιμερ ζει από τρία έως έντεκα χρόνια μετά τη διάγνωση, αλλά ορισμένοι ασθενείς μπορούν να επιβιώσουν 20 χρόνια ή και παραπάνω. Το χρονικό διάστημα που μπορεί να ζήσει ένας ασθενής με Αλτσχάιμερ εξαρτάται από το αν η διάγνωση της νόσου έγινε σε πρώιμο στάδιο. Η ασθένεια συνήθως εξελίσσεται αργά και τα συμπτώματα επιδεινώνονται σταδιακά με την πάροδο πολλών ετών. Ο ρυθμός εξέλιξης ποικίλλει ευρέως από άτομο σε άτομο.

Διάγνωση

Εάν έχετε ανησυχίες σχετικά με την απώλεια μνήμης ή δυσκολίες με τον σχεδιασμό και την οργάνωση, θα πρέπει να κλείσετε ραντεβού με τον γιατρό σας. Η ακριβής και έγκαιρη διάγνωση είναι ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπίσει κανείς τη νόσο Αλτσχάιμερ και να κάνει τα απαραίτητα σχέδια. Εξασφαλίζει επίσης την έγκαιρη πρόσβαση στις κατάλληλες θεραπείες και σε υπηρεσίες υποστήριξης που μπορούν να βοηθήσουν.

Πώς γίνεται η διάγνωση της νόσου Αλτσχάιμερ;

Δεν υπάρχει μία μοναδική εξέταση που επαρκεί για τη διάγνωση του Αλτσχάιμερ. Αντ’ αυτού, η διάγνωση βασίζεται σε έναν συνδυασμό σωματικών και ψυχικών αξιολογήσεων και εξετάσεων.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο πρώτος σταθμός είναι ο τοπικός γιατρός. Εκείνος θα συζητήσει μαζί σας τους προβληματισμούς που μπορεί να έχετε εσείς ή η οικογένειά σας και θα πραγματοποιήσει ορισμένους απλούς ελέγχους, καθώς και ορισμένες εξετάσεις για τη σκέψη και τη μνήμη, ώστε να αξιολογήσει τον τρόπο λειτουργίας των διαφόρων τμημάτων του εγκεφάλου σας.

Ένα συνηθισμένο τεστ που χρησιμοποιούν γιατροί πρωτοβάθμιας περίθαλψης σε πολλές χώρες είναι η «αξιολόγηση γενικής ιατρικής της γνωστικής λειτουργίας» (General Practitioner Assessment of Cognition – GPCog). Παρότι δεν μπορεί να πραγματοποιήσει διάγνωση, το GPCog μπορεί να εντοπίσει προβλήματα με τη μνήμη, τα οποία χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης.

Μπορούν επίσης να γίνουν εξετάσεις αίματος, ώστε να αποκλειστούν άλλα πιθανά αίτια των συμπτωμάτων, και να γίνει παραπομπή για αξιολόγηση από ειδικό, εφόσον χρειαστεί.

Πρέπει να σημειωθεί ότι οποιεσδήποτε απλές εξετάσεις πραγματοποιήσει ο γενικός ιατρός σας είναι απλώς προκαταρκτικές. Εάν ο γιατρός υποψιάζεται την ύπαρξη νόσου Αλτσχάιμερ, θα παραπέμψει εσάς ή το εκάστοτε μέλος της οικογένειάς σας σε ειδικό κέντρο ή ιατρείο μνήμης.

Εξετάσεις για τη διάγνωση της νόσου Αλτσχάιμερ

Επί του παρόντος, δεν υπάρχει μία μοναδική, αξιόπιστη εξέταση που επαρκεί για την ακριβή διάγνωση της νόσου Αλτσχάιμερ. Ωστόσο, εάν παραπεμφθείτε σε ειδικό γιατρό που έχει καταρτιστεί σε εγκεφαλικές και ψυχικές παθήσεις σε νοσοκομειακό κέντρο ή ιατρείο μνήμης, εκείνος θα διεξάγει μια πλήρη νευροψυχολογική αξιολόγηση χρησιμοποιώντας διάφορα ερωτηματολόγια και εργαλεία, προκειμένου να γίνει μια ακριβής διάγνωση.

Με τις εξειδικευμένες εξετάσεις θα αξιολογηθούν οι ψυχικές και γνωστικές σας ικανότητες, όπως η μνήμη, η συγκέντρωση, ο χρόνος αδιάσπαστης προσοχής, η επίλυση προβλημάτων και οι γλωσσικές δεξιότητες.

Πέρα από μια σειρά κλινικών αξιολογήσεων, ο ειδικός μπορεί επίσης να θελήσει να εξετάσει πιο αναλυτικά τη λειτουργία του εγκεφάλου σας και για αυτό να συστήσει αξονική ή μαγνητική τομογραφία. Αυτές οι εξετάσεις απεικονίζουν λεπτομερώς το εσωτερικό του εγκεφάλου σας και βοηθούν τον ειδικό να αξιολογήσει εάν υπάρχει βλάβη στον εγκέφαλο και, εφόσον υπάρχει, σε ποιο σημείο. Αυτό είναι σημαντικό, διότι μια ακριβής διάγνωση μπορεί να καθορίσει ποια θα είναι η καλύτερη θεραπευτική αγωγή και τη στήριξη που απαιτείται. Μπορεί επίσης να συνδράμει στην πρόβλεψη τυχόν μελλοντικών ζητημάτων που ενδέχεται να προκύψουν.

Αντιμετώπιση και φαρμακευτική αγωγή

Δεν υπάρχει ριζική θεραπεία για τη νόσο Αλτσχάιμερ. Η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να συνδράμει στην προσωρινή μείωση των συμπτωμάτων, αλλά δεν μπορεί να εξαλείψει πλήρως τη νόσο ή να αποτρέψει την αρχική της εμφάνιση της.

Πώς αντιμετωπίζεται η νόσος Αλτσχάιμερ;

Φαρμακευτική αγωγή

Υπάρχουν πολλά φάρμακα που μπορούν να συνταγογραφηθούν για να ανακουφίσουν ορισμένα από τα συμπτώματα του Αλτσχάιμερ.

Αναστολείς της ακετυλοχολινεστεράσης (AChE)

Βασική θεραπεία αποτελούν οι αναστολείς της ακετυλοχολινεστεράσης (AChE). Αυτά τα φάρμακα αυξάνουν τα επίπεδα της ακετυλοχολίνης, μιας ουσίας που απαντάται στον εγκέφαλο και βοηθά τα νευρικά κύτταρα να επικοινωνούν μεταξύ τους. Μπορούν να συνταγογραφηθούν από ειδικούς γιατρούς, όπως νευρολόγους ή ψυχιάτρους, ή από γενικό γιατρό, εάν συμβουλεύεται κάποιον ειδικό.

Οι αναστολείς AChE μπορούν να συνταγογραφηθούν σε ασθενείς που πάσχουν από νόσο Αλτσχάιμερ πρώιμου έως μέσου σταδίου και μπορούν να συνεχιστούν ως θεραπεία συντήρησης για όσο διάστημα υφίσταται θεραπευτικό όφελος.

Όπως συμβαίνει με όλα τα φάρμακα, μπορεί να υπάρξουν κάποιες ανεπιθύμητες ενέργειες, συμπεριλαμβανομένης της ναυτίας, του εμετού και της απώλειας όρεξης. Εάν έχετε οποιονδήποτε προβληματισμό σχετικά με τις ανεπιθύμητες ενέργειες, είναι σημαντικό να συμβουλευτείτε τον γιατρό ή τον φαρμακοποιό σας.

Διατίθενται τρεις διαφορετικοί αναστολείς AChE. Μερικοί άνθρωποι ανταποκρίνονται καλύτερα και αντιμετωπίζουν λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες όταν λαμβάνουν έναν τύπο αναστολέα σε σχέση με τους άλλους. Οι γιατροί θα επιλέξουν την θεραπεία που ταιριάζει περισσότερο στις ανάγκες του εκάστοτε ατόμου.

Ανταγωνιστές του υποδοχέα NMDA

Οι ανταγωνιστές του υποδοχέα NMDA είναι μια κατηγορία φαρμάκων που δρουν με το να εμποδίζουν την υπερβολική ποσότητα στον εγκέφαλο μιας χημικής ουσίας που ονομάζεται γλουταμάτη.

Μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε ασθενείς με μέτρια ή σοβαρή νόσο Αλτσχάιμερ, καθώς και να συνταγογραφηθούν σε ασθενείς με σοβαρή νόσο Αλτσχάιμερ που λαμβάνουν ήδη αναστολέα AChE.

Επειδή ενδέχεται να παρουσιαστούν ορισμένες ανεπιθύμητες ενέργειες όπως πονοκέφαλοι, ζάλη και δυσκοιλιότητα, συνιστάται να μιλήσετε με γιατρό ή φαρμακοποιό εάν έχετε τον οποιοδήποτε προβληματισμό.

Άλλα φάρμακα

Στα μεταγενέστερα στάδια της νόσου Αλτσχάιμερ, οι ασθενείς συχνά παρουσιάζουν σοβαρά συμπεριφορικά και ψυχολογικά συμπτώματα. Αρχικά, μπορεί να εμφανίσουν κατάθλιψη και να επακολουθήσει άγχος, αυξημένη διέγερση, επιθετικότητα και παραισθήσεις. Σε αυτές τις περιπτώσεις, μπορεί να συνταγογραφηθεί φαρμακευτική αγωγή.

Θεραπεία

Η φαρμακευτική αγωγή δεν είναι η μόνη επιλογή θεραπείας για ασθενείς με Αλτσχάιμερ. Η θεραπεία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη φροντίδα ασθενών με άνοια.

Θεραπεία γνωστικής διέγερσης (CST)
Η θεραπεία γνωστικής διέγερσης (CST) είναι ένας δημοφιλής, αποτελεσματικός τρόπος για να διατηρείται το μυαλό των ανθρώπων όσο το δυνατόν πιο ενεργό. Περιλαμβάνει τη συμμετοχή σε ομαδικές δραστηριότητες και ασκήσεις που αποσκοπούν στη βελτίωση της μνήμης και των δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων. Το CST συχνά περιλαμβάνει θεματικές συνεδρίες δραστηριότητας σε διάστημα πολλών εβδομάδων.
Γνωστική αποκατάσταση
Μια ακόμα επιλογή θεραπείας είναι η γνωστική αποκατάσταση, κατά την οποία ο ασθενής συνεργάζεται με έναν καταρτισμένο επαγγελματία, όπως έναν εργοθεραπευτή, και πιθανώς ένα μέλος της οικογένειας ή έναν στενό φίλο για την εκτέλεση καθημερινών εργασιών. Παρέχει στους ασθενείς τη δυνατότητα να διατηρούν ορισμένες δεξιότητες, να παραμένουν όσο το δυνατόν πιο ανεξάρτητοι και να αντεπεξέρχονται καλύτερα στις ανάγκες της καθημερινότητας.
Θεραπεία δια των αναπολήσεων
Πολλοί ασθενείς με Αλτσχάιμερ επωφελούνται από θεραπεία δια των αναπολήσεων. Σε αυτή τη μορφή θεραπείας, ο ασθενής συνήθως κοιτάζει παλιές φωτογραφίες, κρατάει αγαπημένα αντικείμενα ή ακούει μουσική. Αυτού του είδους οι δραστηριότητες μπορούν να βοηθήσουν στη βελτίωση της διάθεσης και των συναισθημάτων ευημερίας, καθώς και στην ενίσχυση των νοητικών ικανοτήτων. Είναι ένας ευχάριστος τρόπος για να μοιράζονται οι ασθενείς τις εμπειρίες της ζωής τους και τις πολύτιμες αναμνήσεις τους, ενώ τους ενθαρρύνει να αναλογίζονται το παρελθόν τους και να μιλούν για αυτό, να θυμούνται σημαντικά γεγονότα και τα αγαπημένα τους πρόσωπα.

Παρέμβαση

Στις παρεμβάσεις για τη νόσο Αλτσχάιμερ περιλαμβάνονται θεραπείες και δραστηριότητες όπως η εξάσκηση της μνήμης, τα ψυχικά και κοινωνικά ερεθίσματα, οι ασκήσεις προσανατολισμού και τα προγράμματα σωματικής άσκησης. Άλλες μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις περιλαμβάνουν τη θεραπεία μέσω τέχνης, τη μουσική θεραπεία και την επαφή με ζώα. Παρότι δεν έχει γίνει εκτενής έρευνα σχετικά με την αποτελεσματικότητα των μη φαρμακευτικών παρεμβάσεων, οι ειδικοί πιστεύουν ότι μπορεί να βελτιώνουν τις γνωστικές επιδόσεις, να καθυστερήσουν την απώλεια νοητικών ικανοτήτων, να βοηθούν τους ασθενείς να μένουν ανεξάρτητοι για το μεγαλύτερο δυνατό διάστημα και να συμβάλουν στην ευεξία και την ποιότητα ζωής. Οι καταλληλότερες παρεμβάσεις θα εξαρτηθούν από διάφορους παράγοντες, όπως είναι τα εξής:

  • Ποια είναι τα συμπτώματα και πόσο σοβαρά είναι.
  • Η πρόοδος της νόσου.
  • Οι αιτίες ορισμένων συμπεριφορών.
  • Η ιστορία και οι περιστάσεις της ζωής του ασθενούς.
  • Η προσωπικότητα.

Διατροφή

Μια υγιεινή, ισορροπημένη διατροφή είναι απαραίτητη για όλους, αλλά για τους ασθενείς με Αλτσχάιμερ, η κακή διατροφή μπορεί να αυξήσει τα συμπεριφορικά συμπτώματα και να προκαλέσει απώλεια βάρους. Γενικά, δεν χρειάζεται κάποια ειδική διατροφή για τους ασθενείς με Αλτσχάιμερ και ισχύουν οι ακόλουθες συστάσεις υγιεινής διατροφής:

  • Μια ισορροπημένη διατροφή με ποικιλία τροφίμων, όπως λαχανικά, φρούτα, δημητριακά ολικής αλέσεως, γαλακτοκομικά προϊόντα χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά και άπαχες πρωτεΐνες.
  • Περιορισμός τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λίπη (π.χ. βούτυρο, λαρδί, πάστες και μπισκότα, επεξεργασμένα κρέατα κ.λπ.).
  • Προσπάθεια περιορισμού των επεξεργασμένων σακχάρων (αν και κατά τη διάρκεια των μεταγενέστερων σταδίων του Αλτσχάιμερ όταν η απουσία όρεξης αποτελεί πρόβλημα, η προσθήκη ζάχαρης μπορεί να ενθαρρύνει την κατανάλωση φαγητού).
  • Περιορισμός τροφίμων που περιέχουν υψηλές συγκεντρώσεις αλατιού.
Καθώς η νόσος Αλτσχάιμερ εξελίσσεται, η απώλεια της όρεξης και η υπερβολική απώλεια βάρους μπορεί να γίνουν σημαντικά προβλήματα. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους κάποιος που πάσχει από Αλτσχάιμερ μπορεί να μην θέλει να φάει:
  • Μπορεί να μην αναγνωρίζει το φαγητό που έχει μπροστά του.
  • Μπορεί να μην είναι σίγουρος για το πώς πρέπει να αρχίσει να τρώει.
  • Νέα φάρμακα ή αλλαγές στη δοσολογία φαρμάκων μπορεί να μειώσουν την όρεξη.
  • Η έλλειψη σωματικής άσκησης μπορεί να μειώσει την όρεξη.
  • Η μειωμένη αίσθηση της όσφρησης και της γεύσης μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα η κατανάλωση τροφής να μην είναι πλέον ευχάριστη.
Αν ένας ασθενής δεν τρώει αρκετά και χάνει βάρος, οι γιατροί μπορεί να προτείνουν συμπληρώματα που πρέπει να λαμβάνονται μεταξύ των γευμάτων, ώστε να προστεθούν επιπλέον θερμίδες. Στα μέσα έως τα όψιμα στάδια της νόσου Αλτσχάιμερ, οι ασθενείς μπορεί να αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην κατάποση και να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο πνιγμού κατά τη διάρκεια του φαγητού. Επομένως, οι οικογένειες και οι φροντιστές πρέπει να βρίσκονται σε επιφυλακή.

Άσκηση

Η τακτική άσκηση είναι ιδιαίτερα ευεργετική για ασθενείς με Αλτσχάιμερ, καθώς συμβάλλει στη βελτίωση της φυσικής κατάστασης και της διάθεσης, στη μείωση του άγχους, στη μείωση της αρτηριακής πίεσης, στη βελτίωση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα και στη διατήρηση του βάρους.

Είναι σημαντικό να επιλέγεται μια άσκηση που είναι ασφαλής και κατάλληλη για τον ασθενή και τις δυνατότητές του. Η ελαφριά άσκηση θα μπορούσε να είναι ένας σύντομος καθημερινός περίπατος, λίγη κηπουρική, γιόγκα ή τάι τσι, ή ακόμα και χορός.

Χρειάζονται περισσότερες επιστημονικές έρευνες για να εξακριβωθεί σε ποιον βαθμό βελτιώνει η προσθήκη σωματικής δραστηριότητας τη μνήμη ή επιβραδύνει την εξέλιξη του Αλτσχάιμερ.

Πρόληψη

Δεδομένου ότι η ακριβής αιτία του Αλτσχάιμερ είναι ακόμα άγνωστη, δεν υπάρχει οριστικός τρόπος για να αποφευχθεί πλήρως η πάθηση. Ωστόσο, η διατήρηση ενός όσο το δυνατόν πιο υγιειούς τρόπου ζωής μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εκδήλωσης της νόσου Αλτσχάιμερ. 

Καθώς οι καρδιαγγειακές παθήσεις έχουν συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο για Αλτσχάιμερ, η λήψη μέτρων για τη βελτίωση της καρδιαγγειακής υγείας μπορεί να είναι ευεργετική. Σε αυτά περιλαμβάνονται:

  • Η διακοπή του καπνίσματος.
  • Η μείωση της κατανάλωσης αλκοόλ.
  • Η υγιεινή, ισορροπημένη διατροφή, που περιλαμβάνει πέντε μερίδες φρούτων και λαχανικών κάθε μέρα.
  • Η τακτική σωματική άσκηση.
  • Η παρακολούθηση της αρτηριακής πίεσης. 

Υπάρχουν επίσης ορισμένα στοιχεία που υποστηρίζουν ότι τα ποσοστά άνοιας είναι χαμηλότερα ανθρώπους που προσπαθούν να παραμείνουν νοητικά και κοινωνικά ενεργοί. Αυτό μπορεί να γίνει με τον εθελοντισμό στην τοπική κοινότητα, τη συμμετοχή σε ομαδικές δραστηριότητες, την ανάγνωση, την κοινωνικοποίηση με φίλους και την υιοθέτηση νέων χόμπι.

Επιστημονικές μελέτες

Υπάρχουν ακόμα πολλά που δεν γνωρίζουμε σχετικά με τους παράγοντες κινδύνου, τη διάγνωση και την αποτελεσματική θεραπεία της νόσου Αλτσχάιμερ. Η επιστημονική έρευνα βοηθά τους επιστήμονες, τους γιατρούς και την παγκόσμια κοινότητα υγείας να αποκτήσουν μια πιο λεπτομερή εικόνα του τι συμβαίνει στον εγκέφαλο όταν εκδηλώνεται η νόσος Αλτσχάιμερ.

Βρίσκεται σε εξέλιξη ένα σημαντικό πλήθος ερευνητικών προγραμμάτων για τη νόσο Αλτσχάιμερ σε ολόκληρο τον κόσμο.

Το 2020, 121 μοναδικές θεραπείες για τη νόσο Αλτσχάιμερ βρίσκονταν στο στάδιο κλινικής δοκιμής, σύμφωνα με την παγκόσμια βάση δεδομένων clinicaltrials.gov. Η μεγαλύτερη κατηγορία φαρμάκων σε αυτές τις κλινικές δοκιμές είναι τροποποιητικοί παράγοντες ‐της νόσου, οι οποίοι στοχεύουν την εμφάνιση ή την εξέλιξη της νόσου Αλτσχάιμερ. Υπάρχει επίσης ένας αυξανόμενος αριθμός σκευασμάτων, τα οποία, ενώ αναπτύχθηκαν για την αντιμετώπιση άλλων ασθενών, έχουν επίσης θεραπευτικό αποτέλεσμα για το Αλτσχάιμερ.

Οι ερευνητές αναζητούν έναν τρόπο να σταματήσουν ή να καθυστερήσουν την εξέλιξη της νόσου. Αν και χρειάζεται να γίνει περισσότερο ερευνητικό έργο σε αυτόν τον τομέα, κατανοούμε όλο και καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο η νόσος Αλτσχάιμερ διαταράσσει τον εγκέφαλο. Αυτό οδήγησε σε ορισμένες πιθανές θεραπευτικές επιλογές που «βραχυκυκλώνουν» την εξέλιξη της νόσου. 

Οι μελλοντικές εξελίξεις της θεραπείας του Αλτσχάιμερ μπορεί να περιλαμβάνουν συνδυασμό διαφορετικών φαρμάκων. Αυτή η προσέγγιση είναι παρόμοια με τη θεραπεία ορισμένων τύπων καρκίνου και του HIV και του AIDS, που περιλαμβάνουν τη συγχορήγηση πολλών διαφορετικών φαρμακευτικών σκευασμάτων.

Στις στρατηγικές θεραπείας που εξετάζονται επί του παρόντος περιλαμβάνονται:

  • Φάρμακα που στοχεύουν τη συσσώρευση της πρωτεΐνης βήτα αμυλοειδές (πλάκες), η οποία αποτελεί χαρακτηριστική ένδειξη της νόσου Αλτσχάιμερ. Ορισμένα φάρμακα που είναι γνωστά ως μονοκλωνικά αντισώματα μπορεί να αποτρέψουν τον σχηματισμό συμπλεγμάτων πλακών ή να τα απομακρύνουν εντελώς.
  • Φάρμακα που εμποδίζουν το Fyn, μια πρωτεΐνη στον εγκέφαλο που αλληλεπιδρά με το βήτα αμυλοειδές, προκαλώντας την απώλεια των συνδέσεων μεταξύ των νευρικών κυττάρων (συνάψεις).
  • Πειραματικά φάρμακα που αποσκοπούν στην παρεμπόδιση της δραστηριότητας ορισμένων ενζύμων τα οποία εμπλέκονται στην παραγωγή βήτα αμυλοειδούς.
  • Τρόποι εμπόδισης της συστροφής της πρωτεΐνης ταυ, η οποία σχηματίζει σωρούς: μικροσκοπικές ίνες που αποτελούν ένα ακόμα συχνό χαρακτηριστικό της νόσου Αλτσχάιμερ. Κλινικές δοκιμές βρίσκονται σε εξέλιξη με αναστολείς και εμβόλια ταυ.
  • Ερευνητές εξετάζουν συγκεκριμένα την εγκεφαλική φλεγμονή ως αίτιο του Αλτσχάιμερ. Διερευνούν ένα φάρμακο που μπορεί να διεγείρει το ανοσοποιητικό σύστημα, ώστε να προστατεύσει τον εγκέφαλο από βλαβερές πρωτεΐνες.
  • Οι επιστήμονες μελετούν την επίδραση της ινσουλίνης στον εγκέφαλο και στη λειτουργία του, καθώς και το πώς μπορούν τα επίπεδα ινσουλίνης να επηρεάσουν το Αλτσχάιμερ.
  • Ορισμένες μελέτες διερευνούν τη σχέση μεταξύ της εμφάνισης του Αλτσχάιμερ και της καρδιαγγειακής υγείας.
  • Χρειάζεται επίσης περισσότερη έρευνα σχετικά με τις επιπτώσεις της λήψης ορμονών για την πρόληψη του Αλτσχάιμερ. Αρχικές έρευνες υποστηρίζουν ότι η λήψη θεραπείας με βάση τα οιστρογόνα για τουλάχιστον ένα έτος κατά τη διάρκεια της περιεμμηνοπαυσιακής ή πρώιμης εμμηνόπαυσης προστατεύει τις διεργασίες της σκέψης και της μνήμης σε γυναίκες που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης της νόσου Αλτσχάιμερ.

Η ανάπτυξη νέων θεραπειών για τη νόσο Αλτσχάιμερ είναι μια αργή διαδικασία που απαιτεί εξαιρετικά ενδελεχή έρευνα και ανάλυση. Παρότι οι αργοί ρυθμοί μπορεί να απογοητεύουν τους ασθενείς και τις οικογένειές τους που περιμένουν νέες θεραπευτικές επιλογές, η επιστημονική κοινότητα είναι αισιόδοξη ότι σημειώνεται πρόοδος στη βελτίωση της διάγνωσης, της θεραπείας και της πρόληψης του Αλτσχάιμερ.

Παραπομπές

  1. Dementia. World Health Organization website. Published September 21, 2020. Accessed December 2020. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/dementia
  2. Kawas CH, Corrada MM. Alzheimer’s and dementia in the oldest-old: a century of challenges. Curr Alzheimer Res. 2006;3(5):411-419. doi:10.2174/156720506779025233
  3. What causes Alzheimer’s disease? National Institute on Aging website. Updated December 24, 2019. Accessed February 2021. https://www.nia.nih.gov/health/what-causes-alzheimers-disease
  4. Livingston G, Sommerlad A, Orgeta V et al. Dementia prevention, intervention and care. Lancet. 2017;390(10113):2673-2734. doi:10.1016/S0140-6736(17)31363-6
  5. Cummings J, Lee G, Ritter A, Sabbagh M, Zhong K. Alzheimer’s disease drug development pipeline: 2020. Alzheimers Dement (NY). 2020;6(1):e12050. doi:10.1002/trc2.12050
  6. Murphy MP, LeVine H III. Alzheimer’s disease and the β-amyloid peptide. J Alzheimers Dis. 2010;19(1):311-323. doi:10.3233/JAD-2010-1221
  7. Nygaard HB, van Dyck CH, Strittmatter SM. Fyn kinase inhibition as a novel therapy for Alzheimer’s disease. Alzheimers Res Ther. 2014;6(1):8. doi:10.1186/alzrt238
  8. Huang LK, Chao SP, Hu CJ. Clinical trials of new drugs for Alzheimer disease. J Biomed Sci. 2020;27(1):18. doi: 10.1186/s12929-019-0609-7
  9. Al Mamun A, Uddin MS, Mathew B, Ghulam MA. Toxic tau: structural origins of tau aggregation in Alzheimer’s disease. Neural Regen Res. 2020;15(8)1417-1420. doi:10.4103/1673-5374.274329
  10. Kinney JW, Bemiller SM, Murtishaw AS, Leisgang AM, Salazar AM, Lamb BT. Inflammation as a central mechanism in Alzheimer’s disease. Alzheimers Dement (NY). 2018;4:575-590. doi:10.1016/j.trci.2018.06.014
  11. Kellar D, Craft S. Brain insulin resistance in Alzheimer’s disease and related disorders: mechanisms and therapeutic approaches. Lancet. 2020;19(9):758-766. doi:10.1016/S1474-4422(20)30231-3
  12. Tublin JM, Adelstein JM, Del Monte F, Combs CK, Wold LE. Getting to the heart of Alzheimer disease. Circ Res. 2019;124(1):142-149. doi:10.1161/CIRCRESAHA.118.313563
  13. Savolainen-Peltonen H, Rahkola-Soisalo P, Hoti F et al. Use of postmenopausal hormone therapy and risk of Alzheimer’s disease in Finland: nationwide case-control study. BMJ. 2019;364:l665. doi:10.1136/bmj.l665
  14. Cavedo E, Lista S, Khachaturian Z et al. The road ahead to cure Alzheimer’s disease: development of biological markers and neuroimaging methods for prevention trials across all stages and target populations. J Prev Alzheimers Dis. 2014;1(3):181-202. doi:10.14283/jpad.2014.32
Μπορεί να σας ενδιαφέρει...

Επιληψία

Σε αυτού του είδους τις επιληπτικές κρίσεις, το παιδί χάνει για λίγο τη συνείδησή του, κοιτάζει με απλανές βλέμμα και δεν ανταποκρίνεται σε όσα συμβαίνουν γύρω του. Η συχνότητα και η διάρκειά τους είναι απρόβλεπτες, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ανησυχία στους γονείς και τα μέλη της οικογένειας.

Επιληψία

Τα περισσότερα παιδιά που πάσχουν από επιληψία μπορούν να πηγαίνουν κανονικά σε σχολεία και να μορφώνονται χωρίς σημαντικά προβλήματα, εφόσον υπάρχει καλή επικοινωνία μεταξύ οικογένειας και σχολείου.

Ψυχική υγεία

Η πανδημία COVID-19 είχε καταστροφικές επιπτώσεις στην παγκόσμια υγεία, με επακόλουθα τόσο στη σωματική όσο και στην ψυχική υγεία.

Καλώς ήρθατε πίσω

Για να αποκτήσετε πρόσβαση σε αυτές τις πληροφορίες, πρέπει να χρησιμοποιήσετε τα διαπιστευτήριά σας

Δεν έχετε προφίλ; Εγγραφείτε