Μνήμη και γνωστική λειτουργία

Είναι φυσιολογικό καθώς μεγαλώνουμε να χάνουμε ένας μέρος της γνωστικής μας λειτουργίας, με αποτέλεσμα να ξεχνάμε πιο εύκολα. 

Η Neuraxpharm παρέχει εναλλακτικές φαρμακευτικές λύσεις για τη γνωστική λειτουργία και μόλις ο επαγγελματίας υγείας που σας συμβουλεύει εξακριβώσει ποιες είναι οι συγκεκριμένες ανάγκες σας, μπορεί να προτείνει το προϊόν που προσαρμόζεται καλύτερα στις ανάγκες και την πάθησή σας.

Μάθετε περισσότερα για το πώς ο εγκέφαλος αποθηκεύει και ανακτά πληροφορίες και για τη στήριξη της μνήμης.

Τι είναι η μνήμη και η γνωστική λειτουργία;

Η μνήμη είναι η διαδικασία κατά την οποία λαμβάνουμε πληροφορίες από το περιβάλλον μας, τις επεξεργαζόμαστε, τις αποθηκεύουμε και αργότερα τις ανακαλούμε. Η μνήμη περιλαμβάνει τρεις σημαντικές διαδικασίες: την κωδικοποίηση, την αποθήκευση και την ανάκτηση.

Οι φευγαλέες στιγμές κατά τις οποίες πρέπει να θυμηθούμε μια πληροφορία, όπως έναν αριθμό τηλεφώνου που ετοιμαζόμαστε να καλέσουμε, αποθηκεύονται στη βραχυπρόθεσμη μνήμη για πολύ μικρό χρονικό διάστημα, ενώ οι σημαντικές εμπειρίες ζωής είναι πιο πιθανό να αποθηκευτούν στη μακροπρόθεσμη μνήμη μας.

Οι γνωστικές λειτουργίες όπως η αντίληψη, η προσοχή, η μνήμη, η μάθηση, η σκέψη, η λήψη αποφάσεων και η γλώσσα αποτελούν τις νοητικές δεξιότητες που χρειαζόμαστε για να εκτελέσουμε οποιαδήποτε εργασία, από τη σχετικά απλή έως την πιο πολύπλοκη. Σε αυτές περιλαμβάνονται η συνείδηση, η επεξεργασία πληροφοριών, η μνήμη και ο συλλογισμός. Από το βούρτσισμα των δοντιών μέχρι τη χρήση του διαδικτύου ή την ανάγνωση ενός βιβλίου, όλες αυτές οι εργασίες πραγματοποιούνται χάρη στις γνωστικές ικανότητες.

Τι θεωρείται καλή μνήμη και γνωστική λειτουργία;

Όταν έχει κανείς καλή μνήμη και γνωστική λειτουργία, μπορεί να σκέφτεται, να μαθαίνει και να θυμάται εύκολα.

Για να κατανοήσουμε το περιβάλλον μας, η μνήμη μας λαμβάνει πληροφορίες από τις πέντε αισθήσεις μας (όραση, όσφρηση, γεύση, αφή και ακοή), για να καταγράψει λεπτομερώς στιγμές που μπορεί να ανακαλέσει βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα.

Αυτές οι λεπτομερείς πληροφορίες αποθηκεύονται και μπορούν να ανακληθούν με ή χωρίς τη βοήθεια υπενθυμίσεων από τις αισθήσεις μας. Για παράδειγμα, αν ανακαλύψετε ότι έχετε αλλεργία σε ένα συγκεκριμένο είδος φαγητού, δεν θα χρειαζόταν να το δοκιμάσετε ξανά για να θυμηθείτε ότι σας προκαλεί αλλεργία. Ωστόσο, τα στοιχεία υπενθύμισης, όπως μια φωτογραφία, ένα άρωμα ή μια μελωδία μπορούν να έχουν ιδιαίτερα ισχυρή επίδραση στην ανάκληση αγαπημένων αναμνήσεων.

Αιτίες κακής μνήμης και γνωστικής λειτουργίας

Μέχρι ένα σημείο, η απώλεια γνωστικής ικανότητας αποτελεί φυσιολογικό μέρος της γήρανσης. Παρότι με την ηλικία δεν επέρχεται ιδιαίτερη μείωση σε νοητικές λειτουργίες όπως το λεξιλογικό εύρος, τις γενικές γνώσεις και ορισμένες αριθμητικές δεξιότητες, άλλες γνωστικές ικανότητες αρχίζουν να μειώνονται από τη μέση ηλικία και έπειτα. Σε αυτές περιλαμβάνονται ορισμένες πτυχές της μνήμης, της ταχύτητας επεξεργασίας, του συλλογισμού και της ικανότητας πολυδιεργασίας.

Είναι φυσιολογικό να ξεχνάει κάθε άνθρωπος, ενίοτε, ορισμένα πράγματα. Για παράδειγμα, μπορεί να διαπιστώσετε ότι μερικές φορές χρειάζεστε λίγη ώρα για να ανακαλέσετε μια συγκεκριμένη λέξη που θέλετε να χρησιμοποιήσετε σε μια συνομιλία. Όμως, συνήθως ανακαλύπτουμε ότι δεν ξεχνάμε εύκολα κάτι σημαντικό, όπως κάποια σημαντικά γενέθλια ή επέτειο.

Παρ’ όλα αυτά, ισχύει ότι μερικοί άνθρωποι φαίνεται να έχουν εξαιρετική μνήμη, ενώ άλλοι ξεχνούν πιο εύκολα. Υπάρχουν επίσης ορισμένες περιστάσεις που μπορούν να επηρεάσουν τη μνήμη και τη γνωστική λειτουργία. Σε αυτές περιλαμβάνονται τα εξής:

  • Μειωμένη συγκέντρωση: Όταν επηρεάζεται το επίπεδο συγκέντρωσης κάποιου, πιθανώς να μειωθεί και η προσοχή του. Αυτό συμβαίνει επειδή ενδέχεται να επηρεαστεί η ικανότητα διατήρησης της φυσιολογικής ποσότητας πληροφοριών. Η μειωμένη συγκέντρωση μπορεί να είναι αποτέλεσμα κόπωσης ή ανίας. Ωστόσο, μπορεί επίσης να σχετίζεται με ψυχολογικές παθήσεις.
  • Σωματική ασθένεια: Όταν κάποιος αισθάνεται άρρωστος, μπορεί να επηρεαστεί η ικανότητα συγκέντρωσης και η μνήμη του. Ορισμένες ασθένειες μπορούν επίσης να επηρεάσουν απευθείας τον τρόπο που λειτουργεί ο εγκέφαλος. Για παράδειγμα, ο υποθυρεοειδισμός μπορεί να επιβραδύνει τις λειτουργίες του σώματος. Σε αυτές περιλαμβάνεται η λειτουργία του εγκεφάλου, με αποτέλεσμα να ξεχνάει κανείς πιο εύκολα. Οι θωρακικές λοιμώξεις και οι ουρολοιμώξεις μπορούν επίσης να προκαλέσουν αιφνίδια σύγχυση και προβλήματα μνήμης, ιδιαίτερα στους ηλικιωμένους ανθρώπους.
  • Έλλειψη ύπνου: Η κακή ποιότητα ύπνου τη νύχτα μπορεί να προκαλέσει προσωρινά προβλήματα με τη μνήμη και τη γνωστική λειτουργία. Η έλλειψη ύπνου μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα συγκέντρωσης και αποτελεσματικής μάθησης. Επιπλέον, ο ύπνος συμβάλλει καθοριστικά στην αφομοίωση των αναμνήσεών μας, ώστε να μπορούμε να τις ανακαλέσουμε στο μέλλον.
  • Φάρμακα: Ορισμένα φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση και απώλεια μνήμης σε μερικούς ανθρώπους. Σε αυτά περιλαμβάνονται ορισμένα ηρεμιστικά, παυσίπονα και στεροειδή. 
  • Στρες: Η υπερβολική απελευθέρωση ορμονών του στρες, όπως η κορτιζόλη, μπορεί να επηρεάσει την ανάκληση ως μέρος της μακροπρόθεσμης μνήμης. Το άγχος μπορεί επίσης να επηρεάσει τη γνωστική μας λειτουργία σε βραχυπρόθεσμη βάση, καθιστώντας δύσκολη τη συγκέντρωση και την εστίαση στις τρέχουσες εργασίες, ενώ το χρόνιο στρες μπορεί να οδηγήσει, με την πάροδο του χρόνου, σε ήπια εξασθένιση της μνήμης. Ωστόσο, τα φυσιολογικά επίπεδα στρες μπορούν επίσης να βελτιώσουν την άμεση ανάκληση της βραχυπρόθεσμης μνήμης.
  • Γήρανση: Καθώς μεγαλώνουμε, μπορεί να αρχίσουμε να δυσκολευόμαστε να θυμόμαστε διάφορα πράγματα. Αυτό το φαινόμενο είναι γνωστό ως εξασθένιση της μνήμης λόγω ηλικίας. Πολλοί ηλικιωμένοι αντιμετωπίζουν αυτό το συχνά πρόβλημα, το οποίο οφείλεται συνήθως στην αναμενόμενη απώλεια γνωστικής ικανότητας που εμφανίζεται φυσιολογικά κατά τη γήρανση και όχι απαραίτητα στην εκδήλωση κάποιας διαταραχής. Καθώς μεγαλώνουμε, μπορεί να δυσκολευόμαστε να μαθαίνουμε νέες δεξιότητες και να ξεχνάμε πιο εύκολα τα ονόματα ανθρώπων που γνωρίζουμε πρόσφατα.

Πιθανές ενδείξεις

Καθώς μεγαλώνουμε, είναι φυσιολογικό να υπάρξει ένας ορισμένος βαθμός απώλειας γνωστικής ικανότητας. Μπορεί να υπάρχουν ημέρες που δυσκολεύεστε να θυμηθείτε κάτι (είτε αυτό είναι η μια συγκεκριμένη ανάμνηση είτε οι λέξεις που χρειάζεστε για να εκφραστείτε σε μια συνομιλία) και άλλες ημέρες όπου μπορεί να διαπιστώσετε ότι η μνήμη σας λειτουργεί εξαιρετικά και δεν έχετε κανένα πρόβλημα όταν επικοινωνείτε.

Ωστόσο, κατά την ήπια γνωστική εξασθένιση, οι αλλαγές που παρουσιάζουν οι γνωστικές σας ικανότητες συνήθως υπερβαίνουν τις φυσιολογικές και αναμενόμενες αλλαγές που σχετίζονται με την ηλικία.

Τα συμπτώματα της ήπιας γνωστικής εξασθένησης είναι συχνά ασαφή και χαρακτηρίζονται από προβλήματα με τη μνήμη, τη γλώσσα, τη σκέψη και την κρίση. Περιλαμβάνουν απώλεια μνήμης, διαταραγμένη γλωσσική λειτουργία (δυσκολία εύρεσης των κατάλληλων λέξεων), ελλειμματική προσοχή (δυσκολία παρακολούθησης ή εστίασης της προσοχής σε συνομιλίες) και αίσθηση αποπροσανατολισμού σε οικεία περιβάλλοντα.

Η απώλεια γνωστικής ικανότητας που σχετίζεται με την ηλικία και η ήπια γνωστική εξασθένηση ενδέχεται να αυξήσουν τον κίνδυνο εκδήλωσης άνοιας, ωστόσο σε περιπτώσεις όπου η ήπια γνωστική εξασθένιση προκαλείται από ένα πρόβλημα με τη γενική κατάσταση της υγείας (όπως η στέρηση ύπνου), η γνωστική ικανότητα μπορεί να βελτιωθεί ή να διατηρηθεί σταθερή, εφόσον αντιμετωπιστεί η αιτία της.

Ποιοι άνθρωποι είναι πιο ευπαθείς;

Καθώς μεγαλώνουμε, συχνά αρχίζουμε να δυσκολευόμαστε να θυμόμαστε διάφορα πράγματα. Αυτό το φαινόμενο είναι γνωστό ως εξασθένιση της μνήμης λόγω ηλικίας. Είναι ένα σύνηθες μέρος της γήρανσης, αλλά δεν σχετίζεται με την άνοια.

Εάν αντιμετωπίζετε εξασθένιση της μνήμης που συνδέεται με την ηλικία, ίσως διαπιστώσετε ότι γίνεται δυσκολότερο να μαθαίνετε νέες δεξιότητες όσο μεγαλώνετε ή μπορεί να ξεχνάτε εύκολα τα ονόματα ανθρώπων που γνωρίσατε πρόσφατα.

Θεωρείται ότι η χρήση του εγκεφάλου καθώς μεγαλώνει κανείς μπορεί να βοηθήσει στην αντιστάθμιση αυτής της εξασθένισης της λειτουργίας της μνήμης και των γνωστικών ικανοτήτων που σχετίζεται με την ηλικία.1

Υπάρχουν πολλά τεστ και κουίζ μνήμης στο διαδίκτυο, τα οποία μπορούν να σας βοηθήσουν να εξακριβώσετε αν υπάρχει λόγος ανησυχίας όταν αρχίσετε να ξεχνάτε πιο εύκολα. Ενδέχεται να σας προτείνουν να συζητήσετε με τον γιατρό σας, αν αντιμετωπίζετε συμπτώματα απώλειας μνήμης ή ενδείξεις γνωστικής εξασθένισης.

Μπορεί να σας ενδιαφέρει...

Τι μπορούμε να κάνουμε για να διατηρήσουμε τη μνήμη και τη γνωστική λειτουργία;

Τα περιστασιακά, μικρά κενά στη μνήμη είναι ένα σχετικά συνηθισμένο φαινόμενο και άνθρωποι όλων των ηλικιών χρησιμοποιούν συχνά απλές τεχνικές που βοηθούν με τη μνήμη, όπως οι λίστες για ψώνια πριν πάνε στο σούπερ μάρκετ ή οι τηλεφωνικές υπενθυμίσεις για επερχόμενα συμβάντα. 

Υπάρχουν πολλοί τρόποι που βοηθούν στη διατήρηση της μνήμης και της γνωστικής λειτουργίας. 

H συχνή ανάγνωση, η ενασχόληση με ένα παζλ Σουντόκου ή ένα σταυρόλεξο στην εφημερίδα την ημέρα, η απομνημόνευση λέξεων από ένα ποίημα ή θεατρικό έργο, ή η εκμάθηση κάποιας νέας πληροφορίας βοηθούν στη διατήρηση της μνήμης σε καλή κατάσταση.

Τα κενά μνήμης μπορούν να επιδεινωθούν λόγω της κούρασης, της αδιαθεσίας, του στρες, του άγχους και της προσπάθειας κάποιου να συγκεντρωθεί σε πάρα πολλά πράγματα ταυτόχρονα. Στα βήματα που μπορεί να λάβει κανείς για να βελτιώσει τη μνήμη και τη γνωστική λειτουργία του περιλαμβάνεται η υγιεινή διατροφή, η τακτική άσκηση, ο άφθονος ύπνος και η πνευματική δραστηριότητα. Όλα αυτά μπορούν να ωφελήσουν τόσο τη σωματική όσο και την ψυχική υγεία.

Διατροφή

Η υγιεινή διατροφή με ποικιλία τροφών παρέχει στον εγκέφαλο τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά που συμβάλλουν στη διατήρηση της καλής γνωστικής λειτουργίας.

Είναι καλό να τρώτε τροφές πλούσιες σε ωμέγα-3 απαραίτητα λιπαρά οξέα (που συναντώνται σε λιπαρά ψάρια όπως ο σολομός, το σκουμπρί και οι σαρδέλες, καθώς και σε τροφές φυτικής προέλευσης όπως ο λιναρόσπορος), να ακολουθείτε μια μεσογειακή διατροφή (πλούσια σε υγιή, ακόρεστα λιπαρά) και να τρώτε πολλά φρούτα και λαχανικά, τα οποία μπορούν να καταπολεμήσουν τη γνωστική εξασθένιση που σχετίζεται με την ηλικία, μειώνοντας τη φλεγμονή στον εγκέφαλο.

Επιπλέον, ορισμένα διατροφικά συμπληρώματα μπορούν να στηρίξουν τη φυσιολογική γνωστική λειτουργία.

Άσκηση

Η σωματική άσκηση μπορεί να ενισχύσει τη γνωστική λειτουργία και τη μνήμη έμμεσα, ανεβάζοντας τη διάθεση, μειώνοντας το στρες και βελτιώνοντας τον ύπνο, αλλά και άμεσα, μειώνοντας τη φλεγμονή, βελτιώνοντας τη ροή του αίματος στον εγκέφαλο και ενισχύοντας τις χημικές ουσίες στον εγκέφαλο που επηρεάζουν την ανάπτυξη νέων εγκεφαλικών κυττάρων.

Η καθημερινή άσκηση, όσο ελαφριά και αν είναι, μπορεί να διατηρήσει το σώμα ενεργό και τον εγκέφαλο υγιή. Η άσκηση όπως το περπάτημα, τα ομαδικά αθλήματα, η αεροβική γυμναστική, η ποδηλασία, το γυμναστήριο, ακόμα και η γιόγκα, μπορούν να ενισχύσουν τη γνωστική λειτουργία και τη μνήμη.

Τεχνικές για καλή γνωστική λειτουργία

Επιπλέον, υπάρχουν ορισμένες συγκεκριμένες τεχνικές που ενδέχεται να βελτιώσουν τη διατήρηση πληροφοριών στη μνήμη:

  • Διαλογισμός: Όταν διαλογιζόμαστε, μαθαίνουμε πώς να λειτουργούμε ενσυνείδητα, κάτι που μπορεί να επηρεάσει σε τεράστιο βαθμό τον εγκέφαλο. Έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι η συμμετοχή σε καθημερινό διαλογισμό για μόλις οκτώ εβδομάδες μπορεί να προξενήσει αλλαγές στη φαιά ουσία του εγκεφάλου (την περιοχή που ευθύνεται για τη συναισθηματική ρύθμιση, τον προγραμματισμό και την επίλυση προβλημάτων). Έρευνες έχουν επίσης δείξει ότι η ενσυνειδητότητα αυξάνει την πυκνότητα του ιππόκαμπου, του τμήματος του εγκεφάλου που συνδέεται με τη μνήμη και τη μάθηση.
  • Δημιουργία νοερών εικόνων (οπτικοποίηση): Αυτή η τεχνική μπορεί να βελτιώσει την ικανότητα διατήρησης πληροφοριών στη μνήμη. Αξιοποιείται μέσω της συνειδητής ενεργοποίησης των αισθήσεών μας όταν δημιουργούμε μια νοερή εικόνα του πράγματος που θέλουμε να θυμόμαστε. Μέσω της οπτικοποίησης μπορεί κανείς να δημιουργεί πιο ισχυρές αναμνήσεις, με το να καταγράφει όσο το δυνατόν περισσότερες λεπτομέρειες, αξιοποιώντας συνδυαστικά τις αισθήσεις του για να εξετάζει την εμφάνιση, την αφή, τον ήχο, τη μυρωδιά και τη γεύση κάποιου πράγματος.
  • ‘Chunking': Ο εγκέφαλός μας έχει σχεδιαστεί για να αναζητά μοτίβα και να δημιουργεί συσχετισμούς. Για αυτό δυσκολευόμαστε να θυμόμαστε ακολουθίες αριθμών ή μεγάλες λίστες. Λαμβάνοντας επίσης υπόψη ότι η βραχυπρόθεσμη μνήμη μας είναι περιορισμένη από άποψη χώρου, η ομαδοποίηση στοιχείων αποτελεί έναν αποτελεσματικό τρόπο να δημιουργείτε μοτίβα, τα οποία θα μπορεί να θυμάται πιο εύκολα ο εγκέφαλός σας.
    Το Chunking βασίζεται στη μνημονική πρακτική (ένα σύστημα δημιουργίας μοτίβων με λίστες και ιδέες που βοηθούν στην ενθύμηση) και μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο ως λεκτικό όσο και ως οπτικό βοήθημα. Για παράδειγμα, όταν ομαδοποιούμε τα αντικείμενα σε μια λίστα αγορών σε μικρότερες κατηγορίες, όπως βάσει του είδους τροφίμου, ή όταν τα διαβάζουμε δυνατά, το μυαλό μας θα τα θυμάται πιο εύκολα αργότερα.
  • Δραστηριότητα: Η διατήρηση υψηλών επιπέδων δραστηριότητας του εγκεφάλου είναι σημαντική για την καλή γνωστική λειτουργία και τη βελτίωση της μνήμης. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω της πνευματικής διέγερσης, π.χ. με σταυρόλεξα ή άλλα είδη γρίφων, την κοινωνική αλληλεπίδραση, συμπεριλαμβανομένης της επαφής με φίλους και συγγενείς ή τη συμμετοχή σε μια κοινωνική ομάδα, και την εξάσκηση της μνήμης, η οποία μπορεί να είναι κάτι απλό, όπως η παρατήρηση του περιβάλλοντός σας μαζί με την επισήμανση και οπτικοποίηση λεπτομερειών.

Επιστημονικές μελέτες

Οι επιστημονικές έρευνες στον τομέα της μνήμης και της γνωστικής λειτουργίας παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλομορφία και εύρος, από μελέτες που χρησιμοποιούν νευροαπεικόνιση για να την κατανόηση των βιολογικών μηχανισμών της εξασθένησης της μνήμης κατά τη γήρανση, μέχρι μεθόδους πειραματικής ψυχολογίας (πρακτικές δοκιμές συμπεριφορικών θεωριών του νου), καθώς και τεχνικές παρέμβασης όπως η γνωστική εκπαίδευση και οι προσαρμογές του τρόπου ζωής για τη βελτίωση της μνήμης και της γνωστικής λειτουργίας.

Για παράδειγμα, βάσει ερευνών έχει διαπιστωθεί ότι η διατήρηση μιας θετικής στάσης προς τη ζωή μπορεί να προστατεύσει τη μνήμη καθώς γερνάει κανείς. Οι άνθρωποι που αισθάνονται ενθουσιασμό και χαρά έχουν αυτό που οι ψυχολόγοι αποκαλούν «θετικό θυμικό» και οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι αυτό μπορεί να προστατεύσει τους ανθρώπους από την απότομη εξασθένιση της μνήμης σε μεγαλύτερες ηλικίες.

Παραπομπές

  1.  Hölzel BK, Carmody J, Vangel M et al. Mindfulness practice leads to increases in regional brain gray matter density. Psychiatry Res. 2011;191(1):36-43. doi:10.1016/j.pscychresns.2010.08.006
  2. Konovalov A, Krajbich I. Neurocomputational dynamics of sequence learning. Neuron. 2018;98(6):1282-1293.e4. doi:10.1016/j.neuron.2018.05.013
  3. Park DC, Festini SB. Theories of memory and aging: a look at the past and a glimpse of the future. J Gerontol B Psychol Sci Soc Sci. 2017;72(1): 82-90. doi:10.1093/geronb/gbw066
  4. Hittner EF, Stephens JE, Turiano NA, Gerstorf D, Lachman ME, Haase CM. Positive affect is associated with less memory decline: evidence from a 9-year longitudinal study. Psychol Sci. 2020;31(11):1386-1395. doi:10.1177/0956797620953883
Μπορεί να σας ενδιαφέρει...

Επιληψία

Σε αυτού του είδους τις επιληπτικές κρίσεις, το παιδί χάνει για λίγο τη συνείδησή του, κοιτάζει με απλανές βλέμμα και δεν ανταποκρίνεται σε όσα συμβαίνουν γύρω του. Η συχνότητα και η διάρκειά τους είναι απρόβλεπτες, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ανησυχία στους γονείς και τα μέλη της οικογένειας.

Επιληψία

Τα περισσότερα παιδιά που πάσχουν από επιληψία μπορούν να πηγαίνουν κανονικά σε σχολεία και να μορφώνονται χωρίς σημαντικά προβλήματα, εφόσον υπάρχει καλή επικοινωνία μεταξύ οικογένειας και σχολείου.

Ψυχική υγεία

Η πανδημία COVID-19 είχε καταστροφικές επιπτώσεις στην παγκόσμια υγεία, με επακόλουθα τόσο στη σωματική όσο και στην ψυχική υγεία.

Καλώς ήρθατε πίσω

Για να αποκτήσετε πρόσβαση σε αυτές τις πληροφορίες, πρέπει να χρησιμοποιήσετε τα διαπιστευτήριά σας

Δεν έχετε προφίλ; Εγγραφείτε